Νικόλαος, επίσκοπος Κίτρους

(Στενήμαχος 1840 – Αθήνα 1882). Κληρικός, λόγιος και πατριώτης από την Ανατολική Ρωμυλία. Σπούδασε στην Αθήνα (1853-56, 1858-66), δίδαξε στη Φιλιππούπολη (1867-71), στα Χανιά (1872) και στην Κωνσταντινούπολη (1873). Το 1875 χειροτονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ιερέας και αμέσως έπειτα επίσκοπος Κίτρους με έδρα την κωμόπολη του Κολινδρού Πιερίας. Μετά την έκρηξη του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877 και την άτυχη ελληνική επιχείρηση του Ιανουαρίου 1878 στη Θεσσαλία, ο Ν. αναμείχθηκε ενεργά στη διοργάνωση επαναστατικής κίνησης στην περιφέρειά του, όπου στο μεταξύ είχαν έρθει και ελληνικές εθελοντικές δυνάμεις του λοχαγού Κοσμά Δουμπιώτη (μέσα Φεβρουαρίου 1878). Συνεργάτες του Ν. έγιναν από την αρχή ο Παύλος Πατραλέξης και ο οπλαρχηγός της περιοχής του Ολύμπου, Ευάγγελος Χοστέβας. Στις 20 Φεβρουαρίου το σώμα του Χοστέβα μπήκε στον Κολινδρό και άρχισε τις εχθοπραξίες, κυριεύοντας τον αστυνομικό σταθμό και σκοτώνοντας τους ζαπτιέδες του. Την επόμενη μέρα η εξέγερση γενικεύτηκε με συμμετοχή και κατοίκων της περιοχής και στις 22 Φεβρουαρίου ο Ν. ύψωσε τη σημαία της επανάστασης. Γρήγορα όμως η τουρκική αντίδραση εξουδετέρωσε την εξέγερση. Ο Ν. αναγκάστηκε να εγκαταλείψει με τους συντρόφους του τον Κολινδρό και να αποσυρθεί στην οχυρή θέση της μονής των Αγίων Πάντων, όπου όμως τουρκικές δυνάμεις, που έφτασαν μετά την καταστροφή του Λιτόχωρου (3 Μαρτίου), απώθησαν τους επαναστάτες, αναγκάζοντας τον Ν. και τους άντρες του να εγκαταλείψουν τα Πιέρια και να καταφύγουν στα Χάσια, και από εκεί, μέσω Αγράφων, στη νότια Ελλάδα. Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ο Ν. τα πέρασε διδάσκοντας στη Λαμία (έως το 1880).